De rol en de zorgplicht van een accountant

De rol en de verantwoordelijkheid van een accountant in onze samenleving neemt steeds meer toe, zeker in het kader van preventie en bestrijding van fraude. Deze ontwikkeling kan worden geplaatst in het concept zorgplicht. Het concept zorgplicht is in de jaren ’90 ten aanzien van (met name) banken opgekomen en is daarna steeds meer ontwikkeld. Het gaat niet langer alleen over de zorgplicht jegens de klant, maar ook jegens derden. De positie van de bank berust op haar maatschappelijke positie en kan daarom niet louter zien op de klant. Tegenover wie de bank een verplichting heeft, is per geval anders. Op basis van de omstandigheden wordt bepaald jegens wie een zorgplicht bestaat en in welke mate de zorg moet worden nageleefd. In navolging van banken krijgen accountants ook steeds meer te maken met zorgplicht.

Definitie van zorgplicht

Het begrip zorgplicht is een ruim, niet concreet afgebakend begrip. Het begrip kan zowel op macro- als microniveau worden gebruikt. Bij zorgplichten op macroniveau moet worden gedacht aan een zaak tussen de AFM en een accountantskantoor. Bij zorgplichten op microniveau moet men denken aan de accountant die werkzaam is; de dagelijkse werkzaamheden. In de dagelijkse praktijk moet de accountant zich in relatie tot de klacht gedragen als een goed opdrachtnemer. In jurisprudentie wordt dit als volgt gedefinieerd: ‘een redelijk handelend en redelijk bekwaam opdrachtnemer/dienstverlener, in gelijke omstandigheden’. Wat dit concreet betekent, hangt weer af van het type dienst/opdracht. Het Accountsberoep heeft ook haar eigen (tuchtrecht-)regels die de zorgplicht van de accountant kunnen invullen.

Deelverplichtingen zorgplicht

De zorgplicht in het kader van de jaarrekening is enigszins makkelijk te definiëren. Het gaat erom dat tijdig deugdelijke cijfers en jaarstukken zijn opgesteld en dat deze zijn gedeponeerd. De accountant moet zich houden aan hetgeen is de wet is bepaald, aan vijf (5) fundamentele beginselen en aan de standaarden die voor een accountant zijn opgesteld. Hierbij staan niet alleen de belangen van de klant centraal, maar ook belangen van derden.

De zorgplicht kan verder grofweg in drie (3) deelverplichtingen worden onderverdeeld, namelijk de informatie- en waarschuwingsplicht, de onderzoeksplicht en de vergewisplicht. Ook hier is de omvang van de zorgplicht en de verantwoordelijkheid van de accountant afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval. Hierbij worden onder andere de aard van de relatie, de omvang van de opdracht, de relevante ervaring en deskundigheid van de cliënt, de complexiteit van een dienst of gebruikers van bijvoorbeeld een jaarrekening of prognose meegewogen.

Een advies moet passen bij het type cliënt. Hierbij wordt gekeken naar de wensen, de doelstelling, verdiencapaciteiten en het vermogen. Voordat een geschikt of passend advies wordt gegeven, moet eerst informatie worden verzameld. De informatie- en waarschuwingsplicht bestaat uit de verplichting tot het verschaffen van informatie en de verplichting de cliënt zo nodig te waarschuwen voor mogelijke risico’s. Er moet indringend worden gewaarschuwd dat het aangaan van het risicovolle product en/of dienst, risico’s met zich meebrengt.

De vergewisplicht is een uitvloeisel van de informatie- en waarschuwingsplicht. Daarbij kan gedacht worden dat een accountant zich er actief van moet vergewissen dat een cliënt zich bewust is van de bijzondere risico’s die hij aangaat en het eventuele gevolg van die risico’s zouden die zich gaan verwezenlijken. Het is onvoldoende om cliënt een verklaring te laten tekenen waarin staat dat hij zich bewust is van de risico’s.

Er kunnen zich omstandigheden voordat dat een accountant er goed aan doet om geen advies te geven of zich van een advies c.q. opdracht(-gever) te distantiëren. Bijvoorbeeld in het geval er sprake is van onwettelijk handelen en/of fraude. Een adviserend accountant kan het beste en goed dossier aanleggen en aanhouden. Op die manier kan hij zo mogelijk aantonen dat hij zorgplicht heeft betracht richting de klant.

Zorgplicht en derden

Banken dienen als financieel dienstverlener de belangen van derden mee te wegen. Het is daarbij van belang of de bank wist of behoorde te weten dat buiten de rekeningen om derden gedupeerd zouden worden. Soms kan een bank door derden aansprakelijk worden gehouden.

Een recent voorbeeld is de zaak ING/TOM. De rechter oordeelde dat ING Bank onvoldoende heeft opgetreden tegen een frauderende cliënt. Maandenlang zijn tienduizenden euro’s weggesluisd naar de ING-rekening. De ING had immers een alert gekregen dat mogelijk sprake was van fraude. Vervolgens had het OM nog vragen gesteld over deze man. De man werd verdacht van een misdrijf. Pas na verloop van tijd is ING in actie gekomen en is een onderzoek gestart. In het kader van het onderzoek heeft de bank de man vragen gesteld. De maatschappelijke functie van een bank brengt een bijzondere zorgplicht met zich tegenover derden met wier belangen zij rekening behoort te houden op grond van hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. De ING moet een schadevergoeding van 32.000 euro betalen.

Bekijk hier de volledige uitspraak

Zorgplicht accountant bij wettelijke en niet-wettelijke opdrachten en taken

De zorgplicht van een accountant jegens derden is naast wettelijke (bijvoorbeeld: controle) opdrachten ook van toepassing op niet-wettelijke opdrachten. Een voorbeeld hiervan is de potentiële investeerder bij crowdfunding. Een ander voorbeeld is een accountant die zich jegens een derde uitlaat over een situatie bij zijn opdrachtgever en daarbij weet of behoort te weten dat de derde op de uitlating zal vertrouwen en dit in overweging neemt bij zijn beslissing. In een dergelijk geval kan de accountant naast de accountantsorganisatie aansprakelijk worden gesteld voor de schade.

Een accountant heeft onder omstandigheden dus ook een zorgplicht jegens derden. Ook in het geval van fraude of overig niet-wettelijk handelen. Een accountant dient in het algemeen en zeker in het licht van preventie en bestrijding van financieel-economische criminaliteit alert te zijn. De NBA heeft een boekje met signalen opgesteld, de rode vlaggen, hoe moet worden gehandeld. De titel van de uitgave van de NBA is: Rode vlaggen, fraude risico’s melden en ontdekken.

Meldplicht bij vermoeden van fraude

Een accountant moet indien hij fraude vermoed hiervan melding maken. Indien de situatie dit eist moet de accountant de opdracht teruggegeven. Een accountant dient altijd primair te handelen naar het openbaar belang. Als accountant mag je niet geassocieerd worden met fraude. Dit past niet bij de beroepsgroep. Een accountant dient zich van fraude en overig niet-wettelijk handelen te distantiëren.

Klik hier voor het gehele artikel over de zorgplicht van de accountant.

Wilt u meer weten over de zorgplicht van de accountant? Financieel Recht Advocaten biedt u graag deskundig juridisch advies. Zo weet u zeker dat u de juiste stap neemt.

Jamiro van de Wiel

Wij staan voor u klaar

  • Tegen financiële dienstverleners
  • 10+ jaar ervaring
  • Eerlijk en transparant
Neem contact op

Wij helpen u graag

  • Tegen financiële dienstverleners
  • 10+ jaar ervaring
  • Eerlijk en transparant