De Raad van State is het niet eens met de huidige aanpak om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. Het probleem ligt vooral bij het samenwerkingsverband tussen banken, opsporingsinstanties, toezichthouders en het overhevelen van de opsporingstaken naar banken.
Negatief over voorstel
Het voorstel van minister Kaag (Financiën) en minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) – om de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme en de Wet toezicht trustkantoren aan te passen – wordt door de Raad van State afgekraakt.
‘Gelet op de ingrijpende gevolgen is het wetsvoorstel niet proportioneel als niet nader wordt gespecificeerd wanneer en welke gegevens kunnen worden uitgewisseld’, voert de Raad aan.
Inbreuk op grondrechten
De Raad van State erkent dat er een betere aanpak moet komen om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan, maar dit moet niet leiden tot een dergelijke inbreuk op grondrechten van particulieren en ondernemers. Dit werd al kenbaar gemaakt bij de ‘zwarte lijst’ die de Belastingdienst aanhield voor mogelijke fraudeurs.
De Raad schrijft; ‘Het doel van het wetsvoorstel is onomstreden, maar de voorgestelde middelen gaan in de huidige opzet te ver. Zo is bijvoorbeeld goed denkbaar dat het aangaan van een bankrelatie in de praktijk moeilijk of onmogelijk wordt’.
Uitbesteden opsporingstaken
De Raad van State vreest dat banken het morele kompas van Nederland gaan vormen. Banken zouden door middel van dit wetsvoorstel gemakkelijk persoonsgegevens van klanten kunnen uitwisselen. Denk hierbij aan zaken uit persoonlijke levenssfeer, strafrechtelijke boetes, lidmaatschap van politieke partijen, medische facturen en bezoeken aan casino’s, coffeeshops en seksclubs.
De Raad waarschuwt niet alleen voor schending van privacy, maar ook voor diefstal van persoonsgegevens en discriminatie. Per jaar stromen er 10 miljard transacties door de systemen van banken. Deze aanzienlijke hoeveelheid kan alleen automatisch verwerkt worden. De systemen categoriseren de transacties met waarde zoals afkomst en verleden, wat als discriminerend kan worden ervaren.
Ten slotte is de Raad van State kritisch over het uitbesteden van opsporingstaken aan financiële instellingen. dit doelt niet alleen op de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering, maar ook op de wijze waarop ze dat willen doen. ‘De overheidsinspanning lijkt zich te beperken tot het creëren van wettelijke grondslagen, terwijl de meer principiële vraag gesteld kan worden of het wel aan private partijen overgelaten moet worden om op deze manier cliëntinformatie te gaan delen en onderzoeken’.
Streep door initiatieven
Het advies zet een tijdelijke streep door initiatieven zoals Transactie Monitoring Nederland (TMNL). Hierbij zou er een samenwerkingsverband ontstaan uit vijf verschillende Nederlandse banken, de Serious Crime Task Force (SCTF), financiële inlichtingendienst en de politie. Met een gemeenschappelijk doel, het delen van data om zo criminele patronen beter en sneller te herkennen.
Volgens de Raad is het voorstel om de Wwft en Wft aan te passen te ‘voorbarig’. Er zijn al Europese initiatieven in de ontwikkelingsfase, waaronder het UBO-register en de Europese Bankenunie.
Kritiek witwas experts
De Raad van State wordt in dit advies bijgestaan door verschillende witwas experts. Deze experts vragen zich sterk af of het wel juist is om deze opsporingstaken op het bord van de banken te leggen. Er wordt sterk getwijfeld aan het nut om de nationale wet aan te scherpen. ‘Wil je dit effectief doen, dan moet het Europees of nog liever internationaal aangepakt worden’, aldus Financieel Recht Advocaat Frank ‘t Hart.
Daarnaast is het aantal meldingen dat opsporingsdiensten aankunnen al bereikt. De Financiële opsporingsdienst FIU heeft de capaciteit niet om nog meer meldingen te verwerken, waardoor het financiële systeem alleen maar verder wordt verstopt.
De Nederlandsche Bank (DNB) heeft al eerder aangevoerd dat de huidige witwas aanpak, ongeacht de wetswijziging, nog veel ruimte heeft voor verbetering. ‘Terecht dat de Raad van State zich afvraagt of deze wet noodzakelijk en proportioneel is als de DNB zegt dat er ruimte is voor verbetering’, zegt ‘t Hart. Volgens hem is er in de huidige wet geen waarborging van de rechtsbescherming en is er geen duidelijke belangenafweging.
Wilt u advies over of begeleiding bij conflicten over het cliëntenonderzoek van banken en de registratie van persoonsgegevens in de Gebeurtenissenadministratie, het IVR, het Incidentenregister en het EVR? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.
