Cryptovaluta en de Wwft: hoe voorkomt u problemen met herkomstonderzoek?

In april 2025 publiceerde het Bureau Financieel Toezicht (BFT) een nieuwe notitie over cryptovaluta, specifiek gericht op accountants, belastingadviseurs en administratiekantoren. Deze instellingen vallen onder de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en moeten, net als notarissen en advocaten, hun cliënten grondig onderzoeken. Wanneer een klant vermogen heeft opgebouwd via cryptovaluta, kan dat extra risico’s opleveren. De notitie biedt praktische handvatten, belicht witwasrisico’s, en wijst op de plicht om ongebruikelijke transacties te melden. In dit blog lichten wij de belangrijkste punten uit en leggen we uit waarom ook ondernemers en particulieren met crypto actief moeten zijn op dit gebied.

Wat is cryptovaluta en waarom is het risicovol?

Cryptovaluta zijn digitale betaalmiddelen die functioneren via blockchaintechnologie. Er is geen centrale toezichthouder, transacties verlopen decentraal via het internet, en sommige cryptomunten bieden een hoge mate van anonimiteit. Dat maakt ze aantrekkelijk voor gewone investeerders, maar helaas ook voor criminelen.

De Wwft stelt eisen aan financiële instellingen die met crypto te maken krijgen. Er bestaat namelijk een verhoogd risico op:

• ondoorzichtige herkomst van vermogen;
• transacties zonder legitiem economisch doel;
• het gebruik van niet-gereguleerde aanbieders;
• privacy coins die anonimiteit versterken.

Hoewel veel cryptotransacties legitiem zijn, moeten instellingen bij bepaalde signalen nader onderzoek doen. Bovendien zijn ze verplicht ongebruikelijke transacties te melden bij de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL).

Herkomst van cryptovermogen: wat moet u aantonen?

Een klant die stelt vermogen te hebben verdiend met cryptovaluta, moet aantonen:

• wanneer en hoe hij de cryptovaluta heeft gekocht;
• met welk geld dit is gefinancierd (de oorspronkelijke inleg);
• bij welke aanbieder dit is gebeurd (geregistreerd of niet?);
• hoe het vermogen is gegroeid (koersstijging, meerdere aankopen?).

Zonder die informatie kan een belastingadviseur of accountant geen correct cliëntenonderzoek uitvoeren. Instellingen moeten dus kritische vragen stellen en documentatie opvragen. Bijvoorbeeld:

• wallet-afschriften;
• aankoop- en verkoopbewijzen van cryptoplatforms;
• bankafschriften waaruit betalingen aan exchanges blijken;
• printscreens van transacties of wallet-saldi.

Als blijkt dat de klant crypto heeft gekocht met contant geld of via obscure platformen, moet de instelling alert zijn op witwasrisico’s. In dat geval is een melding bij de FIU verplicht.

Welke crypto-aanbieders zijn wél betrouwbaar?

Vanaf 30 december 2024 geldt in Europa de MiCAR-verordening (Markets in Crypto Assets Regulation). Deze verordening verplicht aanbieders van cryptoactivadiensten (CASP’s) om een vergunning aan te vragen. In Nederland houdt de AFM toezicht.

Een cryptoaanbieder met AFM-vergunning wordt als minder risicovol gezien. Dat betekent niet dat er géén risico’s zijn, maar het helpt bij het mitigeren van witwasrisico’s. Voorbeelden van gereguleerde aanbieders zijn Bitonic, LiteBit en Blox.

Instellingen moeten altijd nagaan of een klant crypto heeft gekocht bij een erkende partij. Is dat niet het geval? Dan is aanvullend onderzoek noodzakelijk. Bijvoorbeeld: wie is de verkoper, wat was de prijs, hoe is de transactie tot stand gekomen?

Red flags bij cryptotransacties: wanneer moet u opletten?

De notitie van het BFT noemt verschillende signalen die kunnen wijzen op ongebruikelijke of verdachte transacties. Enkele voorbeelden zijn:

• gebruik van crypto-mixers (anonieme verzendmethoden);
• verklaringen over vermogen zonder onderbouwing;
• transacties met extreem hoge of lage kosten;
• gebruik van buitenlandse wallets of exchanges;
• frequente omwisseling van verschillende cryptovaluta;
• betrokkenheid van niet-gereguleerde aanbieders.

Ook opvallend gedrag van klanten is belangrijk. Kan iemand bijvoorbeeld niet uitleggen hoe een crypto wallet werkt, terwijl hij claimt er fortuin mee te hebben verdiend? Of verandert iemand regelmatig van aanbieder of wallet? Dan is dat reden voor zorg.

Instellingen moeten deze signalen serieus nemen. Niet melden bij de FIU kan leiden tot toezichtmaatregelen of zelfs sancties.

Jurisprudentie: wat gebeurt er als de documentatie ontbreekt?

In een recente uitspraak (ECLI:NL:RBROT:2024:8190) kreeg een administratiekantoor een tik op de vingers omdat zij het vermogen van een cliënt uit crypto onvoldoende had onderzocht. De cliënt, eigenaar van een kapperszaak, meldde een vermogenstoename van ruim € 700.000 in box 3. Volgens de rechtbank had het kantoor zich niet mogen baseren op verklaringen van de cliënt alleen. Zij had bewijs moeten opvragen over de aanschaf en koersontwikkeling van de cryptovaluta. Omdat dat niet gebeurde, was er sprake van een tekortkoming in het cliëntenonderzoek.

Deze uitspraak onderstreept dat instellingen die cryptovermogen negeren of onvoldoende onderbouwen, risico lopen. Bovendien toont het aan dat de Belastingdienst en toezichthouders alert zijn op witwassen via cryptovaluta.

Ook particulieren en ondernemers moeten alert zijn

Het toezicht en de documentatieplicht gelden niet alleen voor instellingen, maar raken ook indirect particulieren en ondernemers. Wie vermogen in crypto opbouwt, moet rekening houden met:

• correcte vermelding in de belastingaangifte (box 3);
• het kunnen onderbouwen van koerswinsten bij vragen van de Belastingdienst;
• mogelijk cliëntenonderzoek bij gebruik van dat vermogen voor investeringen, leningen of aankopen;
• risico op meldingen bij de FIU als informatie niet klopt of ontbreekt.

Wie bijvoorbeeld een woning wil kopen met crypto-vermogen, zal moeten kunnen aantonen hoe dat vermogen is opgebouwd. Banken, notarissen en belastingadviseurs zullen in dat geval om onderliggende stukken vragen. Wie die niet kan leveren, loopt het risico dat een transactie wordt stilgelegd of dat er een melding volgt.

Conclusie

De notitie van het BFT maakt duidelijk: cryptovaluta zijn géén grijs gebied meer. Instellingen hebben een duidelijke Wwft-verplichting om onderzoek te doen naar herkomst en transacties. Daarbij geldt: hoe groter het vermogen of de anonimiteit, hoe strenger het onderzoek. Ook particulieren en ondernemers moeten zich bewust zijn van hun plicht om hun crypto-activiteiten correct en volledig te kunnen onderbouwen.

Heeft u vermogen in crypto opgebouwd en wilt u dat inzetten voor zakelijke of privédoeleinden? Zorg dan dat u over de juiste documentatie beschikt. Zo voorkomt u onnodige meldingen, sancties of juridische procedures.

Financieel Recht Advocaten helpt uitsluitend bij bestaande geschillen met banken of financiële dienstverleners. Heeft u al een probleem, zoals een geblokkeerde rekening, opgezegd krediet of registratie? Dan kunnen wij procederen, onderhandelen of een schikking treffen namens u. Neem contact op als u juridische hulp nodig heeft.