Zonder duidelijke ESG-informatie loopt financieringsrisico op: banken varen in dichte mist

Klimaatverandering is allang geen abstract probleem meer. Steeds vaker worden bedrijven en banken geconfronteerd met de directe gevolgen van strengere milieuwetgeving, extreme weersomstandigheden en veranderende klantverwachtingen. Om deze risico’s inzichtelijk te maken heeft de Europese Bankautoriteit (EBA) onlangs een zogenoemd ESG-dashboard geïntroduceerd. Dat dashboard brengt in kaart hoe groot de klimaatrisico’s zijn binnen de bankensector. Toch is het de vraag of banken hier daadwerkelijk iets aan hebben. Zolang bedrijven hun duurzaamheidsprestaties onvoldoende en versnipperd rapporteren, blijven banken opereren met gebrekkige informatie. Voor ondernemers kan dit grote gevolgen hebben, bijvoorbeeld bij kredietaanvragen of herbeoordelingen van bestaande financieringen.

Wat is het ESG-dashboard en waarom is het relevant?

Het ESG-dashboard is een instrument van de EBA dat de blootstelling van banken aan duurzaamheidsrisico’s meet. Het dashboard maakt gebruik van data uit de verplichte duurzaamheidsrapportages van banken zelf, in combinatie met data over sectoren waarin banken investeren. Het doel is tweeledig: enerzijds moeten banken beter begrijpen welke risico’s zij lopen door hun kredietportefeuilles, anderzijds biedt het beleidsmakers en toezichthouders een instrument om trends te monitoren en te sturen.

Het dashboard kijkt naar twee soorten klimaatrisico’s:

• Transitierisico’s: risico’s als gevolg van beleidsveranderingen, zoals strengere CO₂-wetgeving of nieuwe EU-richtlijnen.
• Fysieke risico’s: risico’s door natuurrampen of extreme weersomstandigheden, zoals overstromingen of droogte.

Uit de eerste analyses blijkt dat gemiddeld 61 procent van de Europese bancaire leningen nog steeds gaat naar sectoren die aanzienlijk bijdragen aan klimaatverandering. Nederlandse banken scoren zelfs hoger, met een aandeel boven de 70 procent. Dat geeft aan hoe diepgeworteld het probleem is, en hoe groot de urgentie om financieringsstromen te herzien.

Waarom de timing van het dashboard ongelukkig is

Juist op het moment dat de EBA inzet op meer inzicht, neemt de druk op de Europese duurzaamheidsregels toe. De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de bijbehorende EU-taxonomie, die bedrijven verplichten om duurzaamheidsdata aan te leveren, worden namelijk afgezwakt. Hierdoor hoeven met name kleinere bedrijven straks mogelijk veel minder rapportage-informatie te delen. Dat ondermijnt de datakwaliteit waarop het ESG-dashboard gebaseerd is.

Voor banken betekent dit concreet dat zij minder betrouwbare input krijgen om risico’s in te schatten. In plaats van concrete bedrijfsdata moeten ze mogelijk uitwijken naar ESG-ratings of sectorbenchmarks, die lang niet altijd accuraat zijn. Volgens deskundigen zoals Danny Janssen van ForvisMazars is dat vergelijkbaar met varen in dichte mist zonder kompas: risicobeoordeling wordt grotendeels giswerk.

Beperkingen van ESG-ratings en sectorbenchmarks

Hoewel ESG-ratings een nuttig hulpmiddel lijken, kleven er veel nadelen aan:

• Gebrek aan transparantie: het is vaak onduidelijk hoe de scores tot stand komen.
• Verouderde data: veel ratings zijn gebaseerd op informatie die één of meerdere jaren oud is.
• Geen toekomstgerichte blik: ratings zijn doorgaans gebaseerd op historische prestaties, terwijl klimaatrisico’s vooral in de toekomst liggen.
• Verscheidenheid aan modellen: er is geen gestandaardiseerde methode, waardoor vergelijkbaarheid ontbreekt.

Voor banken die willen voldoen aan hun zorgplicht, en tegelijkertijd willen bijdragen aan een duurzame economie, is deze situatie uiterst problematisch. Zij kunnen moeilijk inschatten welke financieringen duurzaam en verantwoord zijn, en welke niet. Dit zorgt voor onzekerheid bij kredietbeslissingen, herbeoordelingen en investeringsstrategieën.

Gevolgen voor ondernemers en kredietnemers

Voor ondernemers en bedrijven betekent deze ontwikkeling dat het lastiger kan worden om financiering te verkrijgen, vooral als zij actief zijn in sectoren die als klimaatrisicovol worden aangemerkt. Banken zullen mogelijk extra waarborgen vragen, strengere voorwaarden stellen of zelfs financiering weigeren op basis van onvolledige of onbetrouwbare data.

Met name bedrijven in de landbouw, logistiek, bouw en industrie kunnen geraakt worden. Dit terwijl sommige ondernemingen juist wel stappen zetten richting verduurzaming, maar dat (nog) niet goed zichtbaar is in standaarddata of benchmarks. Zonder duidelijke ESG-rapportage lopen zij onnodig risico om als “hoog-risico” te worden bestempeld.

Waarom consistente ESG-informatie cruciaal is

Volgens Janssen is er maar één structurele oplossing: het in stand houden van een eenduidig en verplicht rapportagekader, waarbij bedrijven op uniforme wijze inzicht geven in hun ESG-prestaties. Alleen dan kunnen:

• Banken hun zorgplicht goed invullen
• De financiële sector sturen op daadwerkelijke duurzaamheid
• Bedrijven aantonen dat zij verantwoord opereren
• Oneerlijke concurrentie (greenwashing) worden voorkomen

Bovendien helpt dit bedrijven bij het anticiperen op toekomstige regelgeving en bij het aantrekken van investeerders die waarde hechten aan transparantie en duurzaamheid.

Het risico van vaag beleid en politieke terugtrekking

Het ESG-dashboard is op zichzelf een nuttige stap, maar zonder betrouwbare input is het als een kaart zonder coördinaten. De trend om duurzaamheidsregels af te zwakken vanwege politieke of economische druk, ondermijnt juist de basis van risicobeheersing. Zoals eerder bleek tijdens de financiële crisis van 2007, kunnen beslissingen gebaseerd op onvolledige of achterhaalde informatie desastreuze gevolgen hebben. Banken moeten daarom niet alleen kijken naar wat nu verplicht is, maar vooral investeren in kennis, systemen en data-analyse die hun inzicht verbetert.

Conclusie

Het nieuwe ESG-dashboard van de EBA laat zien hoe afhankelijk banken zijn van goede duurzaamheidsinformatie. Zonder eenduidige rapportages blijven klimaatrisico’s grotendeels onzichtbaar, waardoor zowel banken als bedrijven onnodige risico’s lopen. Voor ondernemers is het daarom belangrijk om proactief werk te maken van ESG-transparantie. Alleen dan kunnen zij hun financieringspositie beschermen en bijdragen aan een toekomstbestendige economie.

Financieel Recht Advocaten helpt uitsluitend bij bestaande geschillen met banken of financiële dienstverleners. Heeft u al een probleem, zoals een geblokkeerde rekening, opgezegd krediet of registratie? Dan kunnen wij procederen, onderhandelen of een schikking treffen namens u. Neem contact op als u juridische hulp nodig heeft.