Rabobank mocht bankrekening beperken na sanctieverdachte vleeshandel

De rechtbank Oost-Brabant heeft geoordeeld dat Rabobank gerechtigd was om het gebruik van de bankrekening van vleesexporteur Meat Plus tijdelijk te beperken, nadat het bedrijf negatief in het nieuws kwam vanwege vermeende handel met gesanctioneerde partijen. Hoewel de bank later te ver ging door de maatregel structureel te handhaven zonder verdere onderbouwing, kreeg Meat Plus geen schadevergoeding. Deze uitspraak is van belang voor ondernemers in de internationale handel: zij worden geacht zelf alert te zijn op sanctierisico’s, terwijl banken tegelijkertijd ruime bevoegdheden hebben om in te grijpen bij twijfel over naleving van wet- en regelgeving.

Bankbeperkingen bij sanctierisico’s: wat is toegestaan?

De aanleiding voor het conflict tussen Rabobank en Meat Plus was een publicatie in NRC over mogelijke betrokkenheid van het bedrijf bij transacties met partijen uit Congo die gelinkt zouden zijn aan een Amerikaanse sanctielijst. Rabobank besloot daarop het gebruik van de bankrekening van Meat Plus eind 2021 deels te blokkeren. Volgens de bank was dit in lijn met haar interne sanctiebeleid, dat strenger mag zijn dan de wet vereist. Banken mogen volgens hun algemene voorwaarden het gebruik van rekeningen beperken bij concrete aanwijzingen van sanctierisico’s of integriteitsproblemen. De rechter oordeelde dat Rabobank terecht snel handelde op basis van het artikel, gezien de ernst van de beschuldigingen.

Deze zaak laat zien dat banken veel ruimte hebben om tijdelijk beheersmaatregelen te treffen bij (dreigende) overtreding van:

• De Sanctiewet
• De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)
• Internationale sanctieregimes zoals de Amerikaanse OFAC-lijst

Daarbij mogen zij ook eigen normen hanteren, mits deze kenbaar en proportioneel zijn.

Bijzondere zorgplicht: had Rabobank moeten waarschuwen?

Meat Plus stelde dat Rabobank had moeten waarschuwen voor de risico’s van handel met Afrikaanse landen of partijen met verhoogd sanctierisico. De onderneming beriep zich op de bijzondere zorgplicht van banken tegenover hun klanten. De rechtbank wees dat argument van de hand. Meat Plus was volgens de rechter een professionele partij met tientallen jaren ervaring in de internationale vleeshandel. Bovendien ondertekende het bedrijf jaarlijks verklaringen waarin het bevestigde bekend te zijn met het sanctiebeleid van de bank. Onder die omstandigheden hoefde Rabobank niet méér te doen dan zij al deed. Er was geen sprake van een afhankelijke of kwetsbare klant waarvoor aanvullende uitleg nodig was.

Handhaven van beperkingen zonder onderbouwing was onterecht

Hoewel Rabobank de initiële beheersmaatregel terecht trof, ging zij volgens de rechter te ver door deze in een later stadium te blijven handhaven. Meat Plus had na de blokkade immers actie ondernomen, waaronder:

• Het verstrekken van documenten aan Rabobank
• Een melding bij de FIOD
• Een verzoek tot rectificatie bij NRC

Toch bleef de maatregel gehandhaafd, zonder dat Rabobank concreet aangaf waarom deze inspanningen onvoldoende waren. De rechtbank oordeelde dat dit niet voldeed aan de zorgplicht van de bank. Als een klant zich aantoonbaar inspant om integriteitsvragen te weerleggen, mag een bank niet volstaan met een stilzwijgend voortzetten van maatregelen. Er moet dan een actuele en onderbouwde risicoanalyse zijn.

Geen schadevergoeding wegens gebrek aan bewijs

Hoewel Rabobank dus uiteindelijk tekort is geschoten in haar verplichtingen, kende de rechter geen schadevergoeding toe. Meat Plus had een bedrag van € 450.000 gevorderd voor onder meer:

• Verlies van een Portugese kippenorder
• Gemiste verkoopopbrengst van een kantoorpand
• Vermeende reputatieschade
• Kosten voor juridisch advies

De rechtbank vond echter dat deze schadeposten niet goed waren onderbouwd. Zo ontbraken facturen, contracten of andere bewijsstukken die het causale verband aantoonden tussen het handelen van Rabobank en het gestelde financiële verlies. Bovendien bleef onduidelijk in hoeverre het NRC-artikel zélf al schade had veroorzaakt. Daarom werden alle schadevergoedingsvorderingen afgewezen, ondanks het feit dat Rabobank formeel tekortgeschoten was.

Sancties en bancaire dienstverlening: lessen voor ondernemers

Voor ondernemers die internationaal handelen, onderstreept deze zaak het belang van compliance met sanctiewetgeving. Banken kunnen ingrijpende maatregelen nemen bij signalen van mogelijke overtredingen – ook op basis van publieke bronnen zoals nieuwsartikelen. De volgende lessen zijn relevant:

• Documenteer transacties en klantrelaties zorgvuldig
• Doe een eigen sanctierisico-analyse bij handel in risicolanden
• Zorg dat uw bedrijf het sanctiebeleid van de bank begrijpt en naleeft
• Communiceer proactief met de bank bij integriteitsvragen
• Win bij twijfel juridisch advies in

Proactieve transparantie kan het verschil maken tussen een tijdelijke blokkade of structurele beperking van uw bankfaciliteiten. Bovendien wordt uw positie in een eventuele schadeprocedure sterker als u vanaf het begin goed kunt aantonen dat u openheid van zaken hebt gegeven.

Wanneer maakt een schadeclaim kans?

Een schadevergoeding van de bank is in dit soort zaken alleen haalbaar als u als ondernemer kunt aantonen:

• Dat de bank aantoonbaar onrechtmatig of wanprestatie heeft geleverd
• Dat u daadwerkelijk financiële schade heeft geleden
• Dat er een rechtstreeks verband is tussen die schade en het optreden van de bank
• Dat andere oorzaken – zoals media-aandacht of marktrisico’s – uitgesloten kunnen worden

Zonder deze onderbouwing, wijst de rechter een schadeclaim vrijwel altijd af, zelfs als de bank formeel fouten maakt.

Conclusie

De rechtbank Oost-Brabant oordeelde dat Rabobank in eerste instantie terecht een beheersmaatregel trof tegen Meat Plus vanwege sanctierisico’s. Echter, het handhaven van die maatregel zonder actuele onderbouwing was een tekortkoming. Toch kreeg Meat Plus geen schadevergoeding, omdat het beweerde financiële nadeel onvoldoende was onderbouwd. Deze uitspraak maakt duidelijk dat banken grote bevoegdheden hebben bij integriteits- en sanctierisico’s, maar dat zij daar zorgvuldig mee moeten omgaan. Ondernemers doen er goed aan hun compliance op orde te hebben en direct juridisch te handelen bij onterechte beperkingen of blokkades.

Financieel Recht Advocaten helpt uitsluitend bij bestaande geschillen met banken of financiële dienstverleners. Heeft u al een probleem, zoals een geblokkeerde rekening, opgezegd krediet of registratie? Dan kunnen wij procederen, onderhandelen of een schikking treffen namens u. Neem contact op als u juridische hulp nodig heeft.