Mocht Rabobank afdwingen dat Decos haar Bitcoins verkocht?

Op 30 augustus 2024 heeft het Parket bij de Hoge Raad een conclusie uitgebracht in de zaak tussen Rabobank en Decos, een geschil dat draait om de vraag of de bank met een beroep op haar beleid mocht afdwingen dat Decos haar bitcoins verkocht, met als dreiging de opzegging van de bankrelatie. In dit artikel bespreken we de achtergrond van de zaak, de eerdere uitspraken, de conclusie van de advocaat-generaal (AG) en de mogelijke gevolgen van deze uitspraak.

Achtergrond van de zaak: hoe Decos en Rabobank in conflict kwamen

Decos Beheer B.V. en Decos Blockchain B.V. maken deel uit van de Decos Groep, een technologiebedrijf dat zich richt op digitale innovatie en duurzaamheid. Al sinds 2013 was Decos actief in de wereld van cryptovaluta en blockchain technologie. Naast onderzoek naar mining en handel in bitcoins, werd later Decos Blockchain opgericht, specifiek gericht op de verdere ontwikkeling van blockchain technologie.

Rabobank was al jarenlang de huisbankier van Decos en beheerde meerdere betaalrekeningen voor de groepsvennootschappen. In 2013 en 2016 sloten Decos en Rabobank rekening-courant overeenkomsten.

In 2019 voerde Rabobank een intern cliëntenonderzoek uit naar Decos en concludeerde dat de activiteiten van Decos rondom bitcoins en mining niet voldeden aan het interne beleid van de bank inzake virtuele valuta. Op 9 juli 2019 ontving Decos een e-mail van Rabobank waarin werd geëist dat alle bitcoin activiteiten onmiddellijk werden beëindigd en dat de volledige bitcoin portefeuille binnen drie maanden werd verkocht. Zou Decos hier niet aan voldoen, dan zou Rabobank de bankrelatie beëindigen.

Op verzoek van Decos om het beleid in te zien, antwoordde Rabobank dat het interne CDD-beleid (Customer Due Diligence) niet openbaar was en dat er geen verdere documentatie beschikbaar was op de website van de bank.

Uiteindelijk zag Decos zich genoodzaakt haar bitcoins in juli 2019 te verkopen om te voorkomen dat de bankrelatie werd beëindigd.

De juridische strijd: rechtbank en hof nemen tegengestelde beslissingen

Na de gedwongen verkoop van haar bitcoins startte Decos een juridische procedure tegen Rabobank. De belangrijkste vraag in deze zaak was of Rabobank met een beroep op haar interne beleid op rechtmatige wijze had kunnen eisen dat Decos haar bitcoins verkocht.

Uitspraak rechtbank (2022)

De rechtbank stelde Rabobank in het gelijk en oordeelde dat de bank haar eigen acceptatiebeleid mag bepalen en aanscherpen. Daarbij werd geoordeeld dat het besluit om Decos te verplichten haar bitcoins te verkopen niet onrechtmatig was, gezien de risico’s van witwassen en terrorismefinanciering binnen de crypto wereld.

Uitspraak gerechtshof (2023)

Decos ging in hoger beroep, en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden vernietigde op 25 juli 2023 de uitspraak van de rechtbank. Het hof oordeelde dat Rabobank toerekenbaar tekort was geschoten in haar zorgplicht. Volgens het hof had de bank een individuele belangenafweging moeten maken, waarbij de specifieke omstandigheden van Decos waren meegenomen. Dat was niet gebeurd.

Het hof benadrukte dat banken inderdaad hun eigen beleid mogen aanscherpen, maar dat dit niet betekent dat zij zomaar bestaande klanten kunnen dwingen om hun bedrijfsvoering radicaal te wijzigen zonder een deugdelijke belangenafweging. In dit geval had Rabobank onvoldoende rekening gehouden met de belangen van Decos.

Cassatieberoep en conclusie van de advocaat-generaal

Rabobank stelde cassatieberoep in bij de Hoge Raad. De advocaat-generaal (AG) M.H. Wissink concludeerde op 30 augustus 2024 dat de cassatieklachten van Rabobank niet slagen.

In zijn conclusie stelde de AG vast dat het hof terecht heeft geoordeeld dat Rabobank haar zorgplicht had geschonden. De bank had niet alleen een algemeen beleid mogen hanteren, maar had een individuele en zorgvuldige belangenafweging moeten maken. Aangezien niet is gebleken dat Decos betrokken was bij verdachte of risicovolle transacties, kon Rabobank geen zwaarwegende gronden aanvoeren om het dwingend opleggen van haar beleid te rechtvaardigen.

De AG verwees hierbij naar eerdere rechtspraak waarin is bepaald dat banken vanwege hun maatschappelijke rol en monopoliepositie zorgvuldig met hun contractsvrijheid moeten omgaan. Dit betekent dat zij bij ingrijpende beslissingen, zoals het dwingen van klanten om hun bedrijfsvoering te wijzigen of het beëindigen van een bankrelatie, moeten zorgen voor een evenwichtige afweging van belangen.

Belangrijke juridische kernpunten uit de uitspraak

Contractsvrijheid van banken is niet onbegrensd

Hoewel banken hun eigen acceptatiebeleid mogen bepalen, mogen zij niet zonder meer eenzijdig ingrijpende wijzigingen opleggen aan bestaande klanten zonder een individuele belangenafweging.

De bancaire zorgplicht vereist een zorgvuldige afweging

Rabobank had niet alleen mogen kijken naar haar eigen beleid en risicobeheer, maar had ook de specifieke situatie van Decos moeten betrekken in haar beslissing.

Geen voldoende zwaarwegende redenen om Decos te dwingen haar bitcoins te verkopen

Uit het dossier bleek niet dat Decos betrokken was bij verdachte of risicovolle transacties. Rabobank had niet aannemelijk gemaakt waarom de bedrijfsvoering van Decos een dermate groot risico vormde dat ingrijpen noodzakelijk was.

Schadevergoeding voor Decos

Omdat Rabobank in strijd met haar zorgplicht heeft gehandeld, is zij aansprakelijk voor de schade die Decos heeft geleden door de gedwongen verkoop van haar bitcoins.

Consequenties en bredere impact van deze uitspraak

Deze zaak heeft mogelijk bredere gevolgen voor de manier waarop banken omgaan met klanten die actief zijn in de crypto sector of andere sectoren die door banken als risicovol worden beschouwd.

Banken moeten zich er bewust van zijn dat een algeheel verbod of standaardbeleid niet zonder meer op bestaande klanten kan worden afgedwongen. Zij moeten altijd een individuele belangenafweging maken, waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke omstandigheden van de klant.

Voor bedrijven die zich bezighouden met blockchain technologie en cryptovaluta betekent dit dat zij een sterkere juridische positie hebben als een bank besluit hen te weigeren of hun bedrijfsvoering te beïnvloeden.

Conclusie

De cassatie-uitspraak bevestigt dat banken niet onbeperkt hun beleid kunnen opleggen aan klanten zonder een gedegen belangenafweging. Rabobank had meer rekening moeten houden met de specifieke situatie van Decos voordat zij de gedwongen verkoop van bitcoins eiste. Dit arrest onderstreept het belang van de bancaire zorgplicht en biedt mogelijk bescherming aan andere bedrijven in de crypto sector tegen willekeurige beleidswijzigingen van banken.

Heeft u te maken met een conflict met uw bank, hypotheekverstrekker, leningverstrekker of een andere financiële dienstverlener? Financieel Recht Advocaten kan u adviseren en bijstaan bij geschillen over bancaire zorgplichten, contracten en financieel recht. Neem vandaag nog contact met ons op voor juridisch advies op maat.