Rechtbank Amsterdam oordeelt over bancaire zorgplicht bij fraude

Op 22 januari 2025 heeft de rechtbank Amsterdam een belangrijke tussenuitspraak gedaan over de bancaire zorgplicht in een zaak tussen International Media Distribution (Luxembourg) S.A.R.L. (IMD) en ING Bank N.V. IMD was slachtoffer geworden van fraude, waarbij een bedrag van € 418.553 op een frauduleuze bankrekening bij ING werd gestort. De vraag die in deze zaak centraal stond, was in hoeverre ING aansprakelijk is voor de geleden schade. De rechtbank heeft hierin een belangrijke stap gezet door te oordelen dat de bank mogelijk meer had moeten doen om de fraude te signaleren en te voorkomen.

De feiten van de zaak

IMD is een Luxemburgs bedrijf dat de rechten van tientallen Arabische en Italiaanse televisiezenders distribueert. Het bedrijf had een vaste handelsrelatie met de Arab Radio and Television-group (ART), een mediabedrijf dat zijn bankzaken regelde via een bank in Jordanië.

Op 24 oktober 2019 ontving IMD een factuur van ART voor een bedrag van € 418.553. Diezelfde dag volgde een herziene factuur waarin een ander bankrekeningnummer stond vermeld, namelijk een rekening bij ING Bank. Dit soort wijzigingen in betalingsgegevens kunnen een indicatie zijn van fraude, maar in dit geval werd de wijziging niet direct als verdacht aangemerkt.

De advocaat van IMD stelde op 28 oktober 2019 aanvullende vragen aan de afzender van de herziene factuur. Hierop werd gereageerd met een verklaring dat de wijziging verband hield met wisselkoersproblemen, vergezeld van een vervalst paspoort en een vervalste verklaring van ING. Ondanks deze signalen werd het bedrag kort daarna alsnog overgemaakt.

De ING-rekening bleek echter niet op naam van ART te staan, maar op naam van Fountainebleau Invest B.V., een Nederlandse onderneming die geregistreerd stond als groothandel in kinderkleding. Op het moment van de transactie stond er vrijwel geen saldo op deze rekening. Binnen een dag werd het volledige bedrag verdeeld over verschillende buitenlandse banken, waarmee de fraude werd voltooid.

Pas op 31 oktober 2019, drie dagen na de betaling, werd de fraude ontdekt en gemeld bij ING. De bank blokkeerde daarop de rekening van Fountainebleau en startte een fraudeonderzoek. Er werd geprobeerd om de overgemaakte bedragen terug te halen, maar een groot deel van het geld was al verdwenen.

De juridische discussie: wat is de zorgplicht van een bank?

Een bank heeft een bijzondere zorgplicht tegenover haar klanten, maar ook tegenover derden die slachtoffer worden van fraude via een rekening bij de bank. Deze zorgplicht vloeit voort uit de maatschappelijke functie van banken en uit de expertise die zij hebben op het gebied van fraudepreventie en financiële transacties.

IMD stelde dat ING onvoldoende heeft gedaan om de fraude te signaleren en te voorkomen. Volgens IMD had de bank alarmsignalen moeten opmerken, zoals:

• de ongebruikelijke omvang van de transacties op de rekening van Fountainebleau,
• de betrokkenheid van diverse buitenlandse banken,
• het ontbreken van duidelijke omschrijvingen bij de betalingen,
• de snelheid waarmee het geld werd verplaatst naar andere banken.

Volgens IMD hadden de interne systemen van ING een waarschuwing (alert) moeten genereren, waarop de bank had moeten ingrijpen. Omdat de bank dit niet heeft gedaan, stelde IMD dat ING haar zorgplicht heeft geschonden en aansprakelijk is voor de geleden schade.

ING betwistte dit en stelde dat er geen sprake was van subjectieve wetenschap, oftewel de bank wist niet en kon niet weten dat er fraude werd gepleegd. Daarnaast voerde ING aan dat de publiekrechtelijke verplichtingen rond witwasbestrijding niet bedoeld zijn om derden tegen financiële schade te beschermen en dat IMD zelf ook onzorgvuldig had gehandeld door het geld zonder voldoende controle over te maken.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank oordeelde dat de zorgplicht van een bank ook kan gelden tegenover derden, zoals IMD. Echter, om ING aansprakelijk te kunnen stellen, moet vaststaan dat de bank daadwerkelijke kennis had van onregelmatigheden op de frauduleuze rekening. Dit betekent dat ING pas verantwoordelijk is als er bewijs is dat de bank wist (of had moeten weten) dat de rekening werd gebruikt voor fraude.

IMD werd daarom opgedragen om bewijs te leveren dat ING op 28 of 29 oktober 2019 op de hoogte was van verdachte activiteiten op de rekening van Fountainebleau. Dit kan bijvoorbeeld blijken uit interne onderzoeken, gegenereerde alerts of meldingen binnen het bankensysteem.

Daarnaast gaf de rechtbank gehoor aan het verzoek van IMD om meer inzicht te krijgen in de interne gegevens van ING. De bank werd verplicht om bepaalde documenten te overleggen, zoals:

• het interne fraudeonderzoek naar Fountainebleau,
• een overzicht van transacties op de rekening van Fountainebleau in de twee jaar voorafgaand aan de fraude.

Belangrijke uitzonderingen werden gemaakt om de geheimhoudingsplicht van ING te beschermen. Zo hoefde de bank geen informatie te verstrekken over eventuele meldingen aan de Financial Intelligence Unit (FIU) over witwasrisico’s.

Tot slot werd IMD ook verplicht om aan te tonen dat zij haar schade niet kon verhalen op Fountainebleau en daaraan gelieerde personen. ING betoogde namelijk dat IMD al een vonnis had behaald tegen deze partijen en mogelijk alsnog haar geld kon terugkrijgen.

Wat betekent deze uitspraak voor slachtoffers van fraude?

Deze uitspraak bevestigt dat banken een zorgplicht hebben tegenover derden, maar dat zij pas aansprakelijk kunnen worden gesteld als bewezen wordt dat de bank op de hoogte was van verdachte transacties en niet heeft ingegrepen. Dit legt een zware bewijslast op de schouders van slachtoffers, die afhankelijk zijn van interne bankgegevens om dit aan te tonen.

Voor bedrijven en particulieren die te maken krijgen met fraude, is het daarom van groot belang om tijdig actie te ondernemen en een juridisch expert in te schakelen. Hoe sneller de fraude wordt opgemerkt en gemeld bij de bank, hoe groter de kans dat de schade kan worden beperkt.

Juridisch advies bij bancaire zorgplicht en fraude

Bent u slachtoffer geworden van fraude en vermoedt u dat uw bank tekort is geschoten in haar zorgplicht? Financieel Recht Advocaten is gespecialiseerd in bankzaken en kan u helpen om uw rechten te beschermen. Neem contact met ons op voor een vrijblijvend juridisch advies en ontdek wat uw mogelijkheden zijn om uw schade te verhalen.